جایگاه پارک های علم و فناوری در توسعه علمی ایران
به گزارش بتن آنلاین، «پارک های علم و فناوری» در ایران از آغاز تأسیس خود در دهه ۷۰ شمسی بعنوان «موتور محرک نوآوری و توسعه‌ی اقتصادی» شناخته شده اند. این مراکز با تمرکز بر ایجاد فضایی برای پژوهش و توسعه، «حمایت از شرکتهای دانش بنیان و تجاری سازی دستاوردهای علمی»، اهمیت بالای ی در پیشبرد «اقتصاد دانش بنیان» و ارتقای فناوری های بومی ایفاء می کنند.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، پارک های علم و فناوری به عنوان کانون های نوآوری و توسعه فناوری، نقش اساسی در پیشبرد اهداف علمی و اقتصادی کشور ایفاء می کنند. این مراکز با حمایت از شرکت های دانش بنیان، ایجاد اشتغال و تجاری سازی تحقیقات علمی، به تقویت اقتصاد دانش بنیان و افزایش توانمندی های فناورانه کشور کمک می کنند. در ایران، پارک های علم و فناوری از دهه ۷۰ شمسی فعالیت خودرا آغاز نموده اند و با گذر زمان، به یکی از مؤثرترین ابزارها برای توسعه پایدار فناوری و رشد اقتصادی تبدیل گشته اند.
در طول سال ها، تعداد این پارک ها و همین طور تنوع کارهای آنها بطور شایان توجهی بالا رفته است. امروزه، بیش از ۴۰ پارک علم و فناوری در سراسر کشور فعال هستند که هرکدام با تمرکز بر حوزه های مختلف علمی و فناورانه، به تقویت بنیان های علمی و اقتصادی کشور کمک می کنند. این پارک ها با تاکید بر توان علمی و فناوری، نقش برجسته ی در تحقق اقتصاد مقاومتی و توسعه پایدار کشور دارند.
تعریف و ماهیت پارک های علم و فناوری
ارک های علم و فناوری سازمان هایی هستند که با مدیریت حرفه ای، بمنظور افزایش ثروت در جامعه بوسیله ارتقاء فرهنگ نوآوری و تقویت رقابت پذیری شرکت های متکی بر علم و دانش، فعالیت می نمایند. این پارک ها با بوجودآوردن و مدیریت جریان دانش و فناوری بین دانشگاه ها، مراکز پژوهشی، شرکت های خصوصی و بازار، به توسعه و رشد شرکت های نوآور کمک می کنند. به عنوان مثال، پارک علم و فناوری دانشگاه تهران با عرضه زیرساخت ها و حمایت های لازم، نرخ بقای شرکت های نوپا را افزایش داده و به رشد اقتصادی کشور کمک می نماید.
این پارک ها با فراهم آوردن زیرساخت های فیزیکی مانند زمین، تأسیسات زیربنایی، لابراتوار ها و کارگاه های تحقیقاتی، بستری مناسب برای فعالیت شرکت های دانش بنیان فراهم می کنند. علاوه بر این، با ارائه تسهیلات قانونی و خدمات مشاوره ای، پروسه تجاری سازی ایده های نوآورانه را تسهیل می کنند. به عنوان نمونه، پارک علم و فناوری خراسان رضوی با عرضه تسهیلات به بالای ۳۰۰ شرکت فناور، در عرصه هایی مانند انرژی، داروسازی و فناوری اطلاعات، محصولاتی با قابلیت صادرات ساخته است.
برمبنای آمارهای جهانی، تعداد پارک های علمی، تحقیقاتی و فناوری در جهان بسیار زیاد است و علاوه بر کشورهای توسعه یافته، خیلی از کشورهای درحال توسعه هم به تأسیس این پارک ها روی آورده اند. این پارک ها با بوجودآوردن شغل، افزایش درآمد و توسعه صنایع دارای رشد، به عنوان یکی از عوامل تسریع رشد اقتصادی در سطح ملی و منطقه ای شناخته می شوند. به عنوان مثال، در کشور چین، توسعه پارک های علم و فناوری نقش مهمی در رشد اقتصادی سریع این کشور ایفاء کرده است.
تاریخچه ایجاد پارک های علم و فناوری در ایران
ایده ی تأسیس پارک های علم و فناوری در ایران به اوایل دهه ۱۳۷۰ بازمی گردد. در سال ۱۳۷۲، اولین پارک علم و فناوری ایران با نام «پارک علم و فناوری پردیس» تأسیس شد. این پارک با هدف ایجاد بستری برای توسعه فناوری و پشتیبانی از شرکت های دانش بنیان شروع به کار کرد و به عنوان الگویی برای سایر پارک های علم و فناوری در کشور عنوان شد.
در دهه ۱۳۸۰، باتوجه به اهمیت بیش از پیش اقتصاد دانش بنیان، تعداد پارک های علم و فناوری در ایران افزایش پیدا کرد. تا سال ۱۳۸۰، تنها یک پارک علم و فناوری در کشور فعال بود، اما این تعداد در سال ۱۳۸۹ به ۲۸ و در سال ۱۳۹۵ به ۳۹ پارک رسید. این رشد نشان دهنده توجه ویژه حاکمیت و دولت ها به توسعه زیرساخت های فناوری و پشتیبانی از نوآوری در کشور است.
برمبنای آمارهای اخیر، تا سال ۱۴۰۱، تعداد پارک های علم و فناوری در ایران به ۵۴ پارک بالا رفته است که زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت می نمایند. این پارک ها در استانهای مختلف کشور مستقر بوده و در عرصه های متنوعی متناسب با ظرفیتهای منطقه ای فعالیت دارند. این توسعه گسترده نشان دهنده تعهد ایران به تقویت زیست بوم نوآوری و فناوری در سطح ملی است.
اهداف و ماموریت های پارک های علم و فناوری در کشور
پارک های علم و فناوری در ایران با هدف اصلی افزایش ثروت در جامعه بوسیله توسعه اقتصاد دانش محور و ارتقای فرهنگ نوآوری تأسیس شده اند. این پارک ها با بوجودآوردن زیرساخت های مناسب و عرضه خدمات پشتیبانی، به توسعه فناوری و رشد کسب وکارهای دانش بنیان کمک می کنند. به عنوان مثال، پارک علم و فناوری خوزستان با دستیابی به زیرساخت های مطلوب و جذاب، بستری مناسب برای فعالیت شرکت های فناور فراهم نموده است.
یکی از ماموریت های مهم این پارک ها، تسهیل انتقال فناوری بین دانشگاه ها و مراکز پژوهشی به صنعت و بازار است. این امر با بوجودآوردن ارتباط مؤثر بین محققان و کارآفرینان، به تجاری سازی نتایج تحقیقات و افزایش راندمان منجر می شود. طبق گزارش ها، فعالیت ۱۲ هزار واحد فناور در پارک های علم و فناوری کشور نشان دهنده نقش مؤثر این مراکز در توسعه فناوری و نوآوری است.
علاوه بر این، پارک های علم و فناوری با عرضه خدمات مشاوره ای، آموزشی و مالی، به تقویت توانمندی های شرکت های نوپا و افزایش رقابت پذیری آنها در بازارهای داخلی و بین المللی کمک می کنند. به عنوان نمونه، پارک علم و فناوری ایرانیان با بوجودآوردن زیست بومی تخصصی در عرصه فناوری های نانو، بیو و سلامت، به شرکت های دارای تکنولوژی های جدید در دستیابی به اهداف خود یاری می رساند.
تأثیر پارک های علم و فناوری بر رشد اقتصاد دانش بنیان
پارک های علم و فناوری با بوجودآوردن بستر مناسب برای توسعه شرکت های دانش بنیان، نقشی اساسی در تقویت اقتصاد دانش محور ایفاء می کنند. این پارک ها با فراهم سازی زیرساخت های لازم و عرضه خدمات حمایتی، به تجاری سازی ایده های نوآورانه کمک می کنند. برمبنای پژوهشی، افزایش یک درصدی در تعداد شرکت های دانش بنیان، مراکز رشد و پارک های علمی می تواند رشد اقتصادی ایران را به میزان ۰.۰۶۳۱ درصد بهبود بخشد.
علاوه بر این، پارک های علم و فناوری با تسهیل ارتباط بین دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و صنایع، به انتقال دانش و فناوری و در نتیجه بهبود راندمان و رقابت پذیری اقتصادی کمک می کنند. به عنوان مثال، پارک علم و فناوری پردیس با جذب سرمایه گذاری های قابل توجه در حوزه ی توسعه فناوری، به توسعه اقتصادی منطقه ای و ملی یاری رسانده است.
همچنین، این پارک ها با پشتیبانی از استارتاپ ها و شرکت های نوپا، به ایجاد فرصت های شغلی جدید و کاهش نرخ بیکاری کمک می کنند. برمبنای آمارهای موجود، حدود ۱۲ هزار واحد فناور در پارک های علم و فناوری کشور مستقر هستند که از این تعداد، ۲ هزار و ۵۰۰ واحد به عنوان شرکت های دانش بنیان شناخته شده اند. هر واحد فناور حداقل دو محصول دانش بنیان با قابلیت تجاری سازی و عرضه به بازار دارد، که نشان دهنده ی ظرفیت بالای این پارک ها در توسعه فناوری و نوآوری است.
نقش پارک های علم و فناوری در تجاری سازی دستاوردهای علمی
پارک های علم و فناوری با بوجودآوردن زیرساخت های مناسب و عرضه خدمات حمایتی، نقشی کلیدی در تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی ایفاء می کنند. این پارک ها با فراهم سازی محیطی که در آن شرکت های مبتنی بر تکنولوژی های پیشرفته می توانند به شکوفایی تجاری برسند، به انتقال نتایج تحقیقات از دانشگاه ها و مراکز پژوهشی به بازار کمک می کنند. به عنوان مثال، پارک علم و فناوری پردیس با بوجودآوردن زمینه های مناسب، به توسعه اقتصادی منطقه و تجاری سازی تکنولوژی های جدید کمک کرده است.
علاوه بر این، پارک های علم و فناوری با تسهیل فرآیندهای انتقال فناوری و پشتیبانی از نوآوری، به توسعه محصولات و خدمات جدید کمک می کنند. این مراکز با عرضه خدماتی مانند مشاوره های تخصصی، دسترسی به منابع مالی و شبکه سازی، به شرکت های نوپا امکان می دهند تا ایده های خودرا به محصولات قابل عرضه در بازار تبدیل کنند. برمبنای پژوهشی، پشتیبانی از تجاری سازی نتایج تحقیقات و فروش در بازار هدف، اولویت اول در موفقیت پارک های علم و فناوری در ایران محسوب می شود.
همچنین، پارک های علم و فناوری با بوجودآوردن ارتباط مؤثر بین دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و صنایع، به تسریع پروسه تجاری سازی دستاوردهای علمی کمک می کنند. این تعاملات منجر به توسعه تکنولوژیهای جدید و افزایش رقابت پذیری در بازارهای داخلی و بین المللی می شود. به عنوان نمونه، پارک علم و فناوری دانشگاه تهران با هدف هدایت و تجاری سازی ایده های علمی، به تأمین تقاضای بازار کار و توسعه تکنولوژی های جدید پرداخته است.
پروژه های کسری خدمت در پارک های علم و فناوری
پروژه های کسری خدمت سربازی به عنوان راهکاری برای بهره برداری از توان علمی و تخصصی نخبگان و دانش آموختگان در عرصه های پژوهشی و فناوری طراحی شده اند. این پروژه ها به مشمولان واجد شرایط امکان می دهند با انجام تحقیقات علمی و فناورانه، مدت زمان خدمت سربازی خودرا کاهش دهند. پارک های علم و فناوری به عنوان مراکزی که شرکت های دانش بنیان و فناور در آنها مستقر هستند، بستری مناسب برای اجرای این پروژه ها فراهم می کنند. به عنوان مثال، شرکت های مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف با عرضه ی پروژه های تحقیقاتی، به مشمولان فرصت می دهند تا از تسهیلات کسری خدمت بهره مند شوند.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با همکاری بنیاد ملی نخبگان، تسهیلات نظام وظیفه تخصصی را برای افراد فعال در شرکت های دانش بنیان، شرکت های مستقر در مراکز رشد و پارک های علم و فناوری و شرکت های فناور فراهم نموده است. این تسهیلات به مشمولان امکان می دهد با انجام پروژه های تحقیقاتی در دستگاه های دفاعی و دولتی، کارت پایان خدمت دریافت نمایند. در طول انجام پروژه، فرد متقاضی می تواند بصورت پاره وقت در محل سازمان مربوطه حضور یابد و ارتباط کاری خودرا با شرکت دانش بنیان حفظ کند.
برمبنای آمارهای موجود، هر فرد متقاضی می تواند حداکثر دو پروژه کسری خدمت را دریافت کند که مجموعاً می تواند تا ۱۹ ماه از مدت خدمت سربازی را کم کند. این پروژه ها به طور معمول در عرصه های در رابطه با تخصص فرد تعریف می شوند و بعد از اتمام، نتایج آنها توسط داوران ارزیابی می شود. به عنوان مثال، پژوهشکده شهید صدر اعلام نموده است که هر فرد می تواند در نهایت دو پروژه کسری خدمت را دریافت کند و هر دو پروژه باید در امتداد تخصص و مهارت های فرد باشد.
نمونه های موفق داخلی و جهانی در عرصه پارک های علم و فناوری
پارک فناوری پردیس، به عنوان بزرگ ترین پارک فناوری ایران، با میزبانی بالاتر از ۲۵۰ شرکت فناور و دانش بنیان، نقش مهمی در توسعه فناوری و اقتصاد دانش بنیان کشور ایفاء می کند. این پارک در سال ۱۴۰۰ با درآمدی بیش از ۲۴ هزار میلیارد تومان، بالاترین راندمان نیروی کار را در بین پارک های علم و فناوری کشور داشته است. همچنین، این پارک با صادراتی به ارزش ۱۶.۵ میلیون دلار، در رتبه دوم صادرات محصولات فناورانه قرار دارد.
در سطح جهانی، پارک علم و فناوری دانشگاه استنفورد در آمریکا یکی از موفق ترین نمونه هاست. این پارک در دهه ۱۹۵۰ میلادی تأسیس شد و به عنوان الگویی برای خیلی از پارک های علم و فناوری در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار گرفته است. این پارک با بوجودآوردن فضایی برای استقرار شرکت های منشعب شده از دانشگاه و تسهیل همکاریهای پژوهشی و صنعتی، به توسعه تکنولوژی های جدید و تجاری سازی دستاوردهای علمی کمک شایانی کرده است.
در ایران، شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان هم به عنوان یکی از موفق ترین پارک های علم و فناوری شناخته می شود. این شهرک با میزبانی بالاتر از ۵۰۰ شرکت فناور و دانش بنیان، در سال ۱۴۰۰ با صادراتی به ارزش ۵۳.۵ میلیون دلار، بالاترین میزان صادرات را در میان پارک های علم و فناوری کشور داشته است. همچنین، این شهرک با درآمدی بیش از ۵.۵ هزار میلیارد تومان، دومین پارک فناوری پردرآمد کشور در سال ۱۴۰۰ بوده است.
تأثیر پارک های علم و فناوری در اشتغال زایی و جذب نخبگان
پارک های علم و فناوری با بوجودآوردن زمینه های مناسب برای فعالیت شرکت های دانش بنیان و فناور، نقش مهمی در اشتغال زایی ایفاء می کنند. طبق گزارش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تعداد شاغلین مستقر در کلیه پارک های علم و فناوری کشور بالاتر از ۷۳ هزار نفر است و مجموع درآمد کل پارک ها در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۳ هزار میلیارد تومان بوده است.
این پارک ها با فراهم سازی محیطی پویا و پشتیبانی از ایده های نوآورانه، به جذب نخبگان و جلوگیری از مهاجرت آنها کمک می کنند. پارک های علم و فناوری به عنوان بهترین محل برای تجاری سازی و عملیاتی شدن ایده های نخبگانی، نقش مهمی در جلوگیری از مهاجرت ایده پردازان و فعالان عرصه های دانش بنیان دارند.
علاوه بر این، پارک های علم و فناوری با ایفای نقش حلقه ی واسط در حوزه ایجاد اشتغال، می توانند نقش مؤثری داشته باشند و باید ارتقای پارک های علم و فناوری مورد توجه قرار گیرد.
راهکارهای تقویت و گسترش پارک های علم و فناوری
برای تقویت و گسترش پارک های علم و فناوری در ایران، توجه به چندین راه حل اساسی ضروری است:
تخصیص منابع مالی کافی به پارک های علم و تکنولوژِی، خصوصاً بوسیله افزایش بودجه های دولتی، می تواند زیرساخت های لازم برای رشد و توسعه این پارک ها را فراهم آورد. طبق گزارش های موجود، در سالهای اخیر، بودجه ی اختصاص یافته به پارک های علم و فناوری بالا رفته است؛ اما همچنان نیاز به تخصیص حداقل ۲ درصد از درآمدهای نفتی به این بخش احساس می شود تا بتوان به توسعه پایدار دست یافت.
ایجاد مشوق های مالیاتی و تسهیلات برای سرمایه گذاران بخش خصوصی می تواند انگیزه های لازم برای مشارکت در پروژه های فناورانه را افزایش دهد. به عنوان مثال، عرضه ی معافیت های مالیاتی به شرکت های دانش بنیان مستقر در پارک ها، می تواند به جذب سرمایه گذاران و تقویت اقتصاد دانش بنیان کمک نماید.
توسعه و تجهیز لابراتوار ها و مراکز تحقیقاتی با تجهیزات پیشرفته، امکان انجام تحقیقات و توسعه محصولات جدید را برای شرکت های مستقر در پارک ها فراهم می آورد. این اقدام می تواند به افزایش کیفیت محصولات و رقابت پذیری آنها در بازارهای داخلی و بین المللی منجر شود.
برقراری ارتباط با شبکه های بین المللی نوآوری و فناوری، می تواند فرصت های جدیدی برای همکاریهای پژوهشی، تبادل دانش و جذب سرمایه گذاری خارجی بوجود آورد. این ارتباطات می توانند به ارتقاء کیفیت تحقیقات و توسعه تکنولوژی های جدید در کشور کمک کنند.
تخصصی سازی پارک های علم و فناوری برمبنای نیازهای منطقه ای و مزیت های نسبی هر استان، می تواند به راندمان بالاتر و توسعه متوازن در سراسر کشور منجر شود. به عنوان مثال، پارک های تخصصی در عرصه های کشاورزی، پزشکی یا فناوری اطلاعات، می توانند با تمرکز بر نیازهای خاص، به رشد سریع تر دست یابند.
پارک های علم و فناوری و نقش آنها در تحقق «اقتصاد مقاومتی»
پارک های علم و فناوری به عنوان مراکز نوآوری و توسعه فناوری، نقش حیاتی در تحقق اقتصاد مقاومتی ایفاء می کنند. این پارک ها با پشتیبانی از شرکت های دانش بنیان و فناور، زمینه ساز تولید محصولات و خدمات با ارزش افزوده ی بالا هستند که می توانند وابستگی به واردات را کاهش دهند و به خودکفایی اقتصادی کمک کنند.
یکی از اهداف اصلی اقتصاد مقاومتی، کاهش وابستگی به واردات و تقویت تولید داخلی است. پارک های علم و فناوری با پشتیبانی از شرکت های دانش بنیان، به تولید محصولات و خدماتی می پردازند که قبل تر نیاز به واردات داشتند. به عنوان مثال، پارک علم و فناوری پردیس با پشتیبانی از شرکت های فعال در عرصه های مختلف، توانسته است محصولات فناورانه ای تولید نماید که قبل از این از خارج وارد می شدند. این اقدام نه فقط به کاهش وابستگی به واردات کمک کرده، بلکه اشتغال زایی و رشد اقتصادی را هم به دنبال داشته است.
پارک های علم و فناوری با فراهم سازی زیرساخت های لازم برای استقرار شرکت های نوپا و فناور، به ایجاد اشتغال پایدار و توسعه کارآفرینی کمک می کنند. این پارک ها با عرضه ی تسهیلات و حمایت های مالی و مشاوره ای، به نخبگان و کارآفرینان فرصت می دهند تا ایده های خودرا به محصول تبدیل کنند. طبق گزارش ها، تعداد شاغلین مستقر در پارک های علم و فناوری کشور بالاتر از ۷۳ هزار نفر است که نشان دهنده تاثیر مثبت این پارک ها در ایجاد اشتغال است.
پارک های علم و فناوری با تمرکز بر پژوهش و توسعه، به تقویت نوآوری و توسعه فناوری های بومی می پردازند. این پارک ها با همکاری با دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی، به تجاری سازی دستاوردهای علمی و فناوری می پردازند که می تواند به افزایش تولید داخلی و کاهش نیاز به واردات فناوری های پیشرفته کمک نماید. به عنوان مثال، پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف با همکاری با شرکت های دانش بنیان، توانسته است، در عرصه های مختلف تکنولوژی های جدید را توسعه دهد و به بازار عرضه نماید.
با توجه به مطالب فوق، پارک های علم و فناوری در ایران به عنوان نهادهایی نوآورانه و موثر در توسعه علمی و اقتصادی کشور شناخته می شوند. این مراکز با پشتیبانی از شرکت های دانش بنیان، تجاری سازی دستاوردهای علمی و ارتقای فناوری های بومی، نقش مهمی در تحقق اهداف توسعه پایدار و اقتصاد دانش بنیان دارند. بوسیله فراهم کردن زیرساخت های لازم برای مطالعه، توسعه و انتقال فناوری، پارک های علم و فناوری به تقویت «اقتصاد مقاومتی» کمک کرده و بستری مناسب برای اشتغال زایی و نوآوری فراهم می کنند. باتوجه به افزایش تعداد پارک های علم و فناوری و نقش آنها در ایجاد تحولات مثبت در عرصه های مختلف علمی و اقتصادی، می توان انتظار داشت که این مراکز همچنان به عنوان موتور محرک توسعه علمی و فناوری در کشور عمل کنند.
منبع: betononline.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب